TABELA STRATYGRAFICZNA

Czas, czas, czas... Dobrze mieć wszystko poukładane, najlepiej w tabeli. Poniższy układ jest stworzony na podstawie ustaleń ICS, choć niektóre kolory już nie będą się zgadzały z wytycznymi rzeczonej komisji. Ustalenia ustaleniami, ale kolorystyka musi być po naszej stronie :)  Ponadto część przedziałów czasowych nie jest oficjalnie zatwierdzona (np.Hadeik), nie przeszkadza to jednak w powszechnym stosowaniu takiej nomenklatury. Rozmiary wierszy nie są proporcjonalne do czasu trwania opisanych przedziałów czasowych.

Warto też zaznaczyć, że nic nie jest wieczne... Nawet tabela stratygraficzna. Oficjalne stanowisko ICS zmieniało się i pewnie jeszcze nie raz się zmieni. Wystarczy poczekać na wyniki nowych badań. Jest też wiele białych kart do zapełnienia. W dalszym ciągu kilka wieków i epok w kambrze nie ma nazwy.

Eon	Era	Okres	Epoka	Wiek	Miliony lat temu	Wydarzenia
Fanerozoik	Kenozoik	Czwartorzęd	Holocen		0,0117	Następuje seria naprzemiennych zlodowaceń i interglacjałów, na wysokich szerokościach geograficznych, a w strefie międzyzwrotnikowej trwają pluwiały - okresy wzmożonych opadów. Procesy te wyraźnie zmieniły morfologię wielu znanych nam terenów. Trwa ewolucja człowieka i stopniowe wymieranie megafauny. 24 grudnia 1945 roku na świat przychodzi Lemmy Kilmister który zmieni historię rocka i nic nie będzie już takie jak kiedyś...
			Plejstocen	Tarant	0,126
				Ionian	0,781
				Kalabr	1,806
				Gelas	2,588
		Neogen	Pliocen	Piacent	3,600	Trwa dalszy napór Afryki na Europę. Wypiętrzają się Himalaje, Andy, Alpy i Karpaty. Zamyka się Ocean Tedyty. Klimat jest nieco cieplejszy od obecnego, ale pod koniec miocenu zaczyna się ochładzać. Na Antarktydzie już na dobre zaczyna narastać lądolód. W messynie Morze Śródziemne traci kontakt z Atlantykiem i prawie zupełnie wysycha. Powstają spore pokłady ewaporatów. Kontakt z Atlantykiem odtwarza się w pliocenie i basen śródziemnomorski ponownie wypełnia się wodą.
				Zankl	5,333
			Miocen	Messyn	7,246
				Torton	11,62
				Serrawal	13,82
				Lang	15,97
				Burdygał	20,44
				Akwitan	23,03
		Paleogen	Oligocen	Szat	28,1	Radiacja ssaków które wykorzystują niszę ekologiczną powstała po wyginięciu dinozaurów. Końcem paleocenu rozpoczyna się paleoceńsko-eoceńskie maksimum termiczne. Temperatura globu była o ok. 6-8 °C wyższa niż obecnie. Spowodowało to dalszy rozwój ssaków i przy okazji wymarło sporo głębokowodnego bentosu w związku z obniżeniem saturacji tlenu w oceanach. Rozpoczął się rozpad Gondwany. Układ kontynentów zaczyna się zbliżać do dzisiejszego.
				Rupel	33,9
			Eocen	Priabon	38,0
				Barton	41,3
				Lutet	47,8
				Iprez	56,0
			Paleocen	Tanet	59,2
				Zeland	61,6
				Dan	66,0
	Mezozoik	Kreda	Górna Kreda	Mastrycht	72,1	Rośliny okrytonasienne powoli zaczynają się rozprzestrzeniać. Z barremu znamy najstarszego ssaka łożyskowego -eomaię. Sporo transgresja morska owocuje powstaniem dużych pokładów wapieni, margli, gez, opok i kredy. Pod koniec okresu występuje wielkie wymieranie kredowe, które wg najbardziej prawdopodobnej teorii spowodowane było przez kolizję Ziemi z planetoidą o średnicy ok. 10 kilometrów. Pod koniec kredy Laurazja rozpada się na Amerykę Północną i Eurazję
				Kampan	83,6
				Santon	86,3
				Koniak	89,8
				Turon	93,9
				Cenoman	100,5
			Dolna Kreda	Alb	113,0
				Apt	125,0
				Barrem	129,4
				Hoteryw	132,9
				Walanżyn	139,8
				Berrias	145,0
		Jura	Górna Jura (Malm)	Tyton	152,1	Pangea rozpada się na Laurazję (Ameryka Północna i Eurazja) i Gondwanę (tak, właśnie tak - kratony zlepiają się tak samo jak w kambrze), pomiędzy nimi zaczyna się rozszerzać Ocean Tetydy. Z początków jury znamy pierwszego ptaka - Archeopteryksa. Ciepły klimat jury i spora liczba płytkich mórz epikontynentalnych zaowocowała sporymi pokładami wapieni, które można nawet określić jako "produkt flagowy" tego okresu. W górnej jurze zaczynają powstawać pierwsze pokłady fliszu karpackiego.
				Kimeryd	157,3
				Oxford	163,5
			Środkowa Jura (Dogger)	Kelowej	166,1
				Baton	168,3
				Bajos	170,3
				Aalen	174,1
			Dolna Jura (Lias)	Toark	182,7
				Pliensbach	190,8
				Synemur	199,3
				Hettang	201,3
		Trias	Górny Trias	Retyk	208,5	Klimat jest suchy i gorący. Pojawiają się pierwsze ssaki oraz krokodyle.Końcem triasu znów rusza cykl superkontynentalny (tak ściślej rzecz ujmując to nigdy nie ustał na dobre) i Pangea zaczyna się rozpadać.
				Noryk	228,0
				Karnik	235,0
			Środkowy Trias	Ladyn	242,0
				Anizyk	247,2
			Dolny Trias	Olenek	251,2
				Ind	252,2
	Paleozoik	Perm	Loping	Czangsing	254,2	Na Ziemi dominuje klimat pustynny. Szczególnie w dolnym permie tworzą się charakterystyczne pokłady czerwonych zlepieńców i piaskowców. Koniec permu zaznacza się największym wymieraniem wszechczasów o jeszcze nie do końca sprecyzowanej przyczynie. Wymarły min trylobity i koralowce czteropromienne, a na lądach drzewiaste widłaki, skrzypy i paprocie. Szereg transgresji i regresji morskich prowadzi do utworzenia cechsztyńskich cyklotemów węglanowo-ewaporatowych.
				Wucziaping	259,9
			Gwadalup	Kapitan	265,1
				Word	268,8
				Road	272,3
			Cisural	Kungur	279,3
				Artinsk	290,1
				Sakmar	295,5
				Assel	298,9
		Karbon	Pensylwan	Gżel	303,7	Kalamity, widłaki i paprocie nasienne tworzą bujne kompleksy leśne, które następnie utworzą pokłady wungla mozolnie fedrowanego na grubach Górnego Śląska. Pierwsze gady (kotylozaury) i pierwsze zwierzęta latające (owady). Te drugie są często konkretnych rodzajów - ważki z rzędu meganisoptera szczyciły się ok. półmetrową rozpiętością skrzydeł. Rekordowy poziom tlenu w atmosferze - 32,5% objętości. Pod koniec karbonu następuje kolizja Gondwany i Laurosji zamykająca Ocean Reik i tworząca superkontynent Pangea.
				Kasimow	307,0
				Moskow	315,2
Baszkir				323,2
Missisip			Serpuchow	330,9
			Wizen	346,7
			Turnej	358,9
Dewon		Górny Dewon	Famen	372,2	Z początkiem dewonu kończy się orogeneza kaledońska, ale "już" w górnym dewonie rozpoczyna się orogeneza hercyńska(vel waryscyjska). Dewon to niewątpliwie epoka ryb, gdyż wtedy nastąpiła ich gwałtowna radiacja gatunkowa, a w wodach królowały np. takie żywe pancerniki jak Dunkleosteus. Z górnego dewonu znana jest Ichtiostega, która zapowie rychłe pojawienie się płazów.
			Fran	382,7
		Środkowy Dewon	Żywet	387,7
			Eifel	393,3
		Dolny Dewon	Ems	407,6
			Prag	410,8
			Lochkow	419,2
Sylur		Przydol		423,0	Nasila się orogeneza kaledońska z intensywnym wulkanizmem. Pierwsze ryby i pierwsze rośliny naczyniowe. Końcem syluru dochodzi do kolizji Laurencji z Bałtyką przez co zamknięty zostaje Ocean Japetus i utworzony nowy kontynent - Laurosja.
		Ludlow	Ludford	425,6
			Gorst	427,1
		Wenlok	Homer	430,5
			Szejnwund	433,4
		Landower	Telicz	438,5
			Aeron	440,8
			Ruddan	443,4
Ordowik		Górny Ordowik	Hirnant	445,2	Trwa dalsza radiacja organizmów. Pojawiają się min. małże, mszywioły, łodzikowce, koralowce, ramienionogi, liliowce, graptolity oraz konodonty. Te ostatnie będą stanowić skamieniałości przewodnie aż do końca triasu. Pod koniec ordowiku następuje masowe wymieranie, które spowodowane było najprawdopodobniej przez rozbłysk gamma.
			Kat	453,0
			Sandb	458,4
		Środkowy Ordowik	Darriwil	467,3
			Daping	470,0
		Dolny Ordowik	Flo	477,7
			Tremadok	485,4
Kambr		Furong	Piętro 10	489,0	Niewątpliwie najważniejszym wydarzeniem tego okresu była tzw. kambryjska eksplozja życia, czyli bardzo nasilona radiacja organizmów wielokomórkowych. Pojawiają się pierwsze strunowce. W morzach dominują trylobity. Z rozpadu superkontynentu Rodina powstają kontynenty Gondwana (na którą składa się Ameryka Południowa, Afryka, Antarktyda, Australia i Subkontynent Indyjski), Laurencja (większa cześć dzisiejszej Ameryki Północnej) oraz Bałtyka (Europa Wschodnia i Północna). Dryfu mikrokontynentów nie będę tu uwzględniał, a przez cały fanerozoik trochę tego latało od kratonu do kratonu. Trwa wielka transgresja morska. Następuje kilka masowych wymierań o nieznanej przyczynie, wymiera min. fauna ediakariańska. Pod koniec kambru zaczyna się orogeneza kaledońska.
			Dziangszan	494,0
			Paib	497,0
		Oddział 3	Gużang	500,5
			Drum	504,5
			Piętro 5	509,0
		Oddział 2	Piętro 4	515,0
			Piętro 3	521,0
		Terenew	Piętro 2	529,0
			Fortun	541,0
Protero- zoik	Neo- protero- zoik	Ediakar			541,0	W Kriogenie następuje największe zlodowacenie wszechczasów. Wg teorii Ziemi-śnieżki pod lodem znalazła się najprawdopodobniej cała planeta. Pod koniec ery pojawia się słynna fauna ediakariańska w której znajdziemy rozliczne formy wielokomórkowe. Wśród nich min. pierwsze gąbki czy trylobitomorfy, a wszystko jest czytelnie zapisane jako fosylia.
		Kriogen			720,0
		Ton			1000,0
	Mezo- protero- zoik	Sten			1200,0	Ok. 1300 mln lat temu zaczyna formować się superkontynent Rodina. Na ten sam czas datowany jest pierwszy wielokomórkowy organizm eukariotyczny - glon Grypania spiralis.
		Ektas			1400,0
		Kalim			1600,0
	Paleo- protero- zoik	Stater			1800,0	Paleoproterozoik zaznaczył się w dziejach poprzez katastrofę tlenową. Oczywistym skutkiem było masowe wymieranie anaerobów i radiacja aerobów. Tlen utlenił także spore ilości związków żelaza i z tego okresu pochodzi zdecydowana większość złóż rudy tego pierwiastka. Pomiędzy 2000,0 a 1750,0 mln lat temu formuje się pierwszy znany superkontynent Columbia.
		Orosir			2050,0
		Riak			2300,0
		Sider			2500,0
Archaik	Neoarchaik				2800,0	W Archaiku powstają zalążki przyszłych kontynentów, ale przede wszystkim już w Eoarchaiku pojawia się życie - archaebakterie i bakterie, a nieco później rozpowszechniają się stromatolity. Atmosfera jest jeszcze bardzo uboga w tlen, ale konsekwentnie nadrobią to organizmy żywe.
	Mezoarchaik				3200,0
	Paleoarchaik				3600,0
	Eoarchaik				3800,0
Hadeik					4550,0	Hadeik to okres od powstania naszej planety, do utworzenia się najstarszych znanych nam skał. 4533 mln lat temu uformował się Księżyc, najprawdopodobniej poprzez bliskie spotkanie Ziemi z planetą Thea, która miała czelność uformować się w jednym z punktów Lagrangea na naszej orbicie. Kraksa za 24 punkty karne przechyliła oś obrotu Ziemi, dzięki czemu mamy pory roku. Na 4404±8 mln lat datowane są najstarsze znalezione cyrkony.

Czasami poszczególne okresy są opisywane nieco inaczej. Głównie przez to, lokalnie przemiany geologiczne zachodziły nieco inaczej i pozostawiły inne ślady. Dzięki temu znacznie łatwiej opisuje się warstwy w owych rejonach i kataloguje zmiany w przeszłości. Tak też się stało w przypadku neogenu gdzie w rejonie Europy Środkowej działo się dużo, a piętra oficjalne, opracowane na podstawie zmian w rejonie śródziemnomorskim pasują tu czasem jak pieść do nosa.

Okres	Epoka	Wiek	Piętro lokalne	Wydarzenia
Neogen	Pliocen	Piacent	Dolny Roman
		Zankl	Dak
	Miocen	Messyn	Panon
		Torton	Sarmat
		Serrawal	Baden
		Lang
		Burdygał	Karpat
			Otnang
			Eggenburg
		Akwitan	Górny Eger